AnneTannes Tuin

Toen ik een paar weken geleden door mijn tuin liep, zoekend naar wat er half oktober nog bloeit, vond ik op ‘het veld’ (een nog grotendeels braakligend perceel van zo’n 3500 m²) een geelbloeiende composiet die ik de laatste jaren steeds vaker meen te zien, maar die ik echt niet bij naam kende. Dus even een mentale aantekening gemaakt om die plant toch eens te gaan uitsleutelen, met daarbij het vermoeden dat het om een adventiefplant ging, een plant dus die vanuit het (verre?) buitenland hier is gearriveerd, wellicht met trein- of scheepsladingen meegekomen. Ik vroeg me dat af, omdat ik die plant voor het eerst opmerkte langs de snelweg waarlangs ik dagelijks naar mijn werk rijdt (en waar ik de bloemen elk najaar in grotere getale zag bloeien).

Intussen ben ik dus gewapend met mijn flora naar buiten gelopen, en ben even op de koude grond gaan zitten om op het gemak een en ander op te zoeken.
En het beestje, sorry, het plantje heeft nu dus een naam: Senecio inaequidens.
Overigens… mijn (oude) flora van Heimans, Heinsius en Thysse had voor de plant nog geen Nederlandse naam, maar de nieuwste uitgave van de flora van Heukels wel. Want inderdaad, het bezemkruiskruid komt echt nog niet zo lang in onze streken voor.
In een Duitse blog, ‘Mehrzweckbeutel’, schreef Richard Gleim over dit plantje:

Wanderer in den Welten ohne Füẞe noch Beine zu haben, ohne Flügel und ohne Herz und zentrales Nervensystem. Ein Wanderer, der nur existieren kann, wenn er fest verwurzelt in der Erde sein Leben gestaltet, ernärt von Luft, Wasser, Sonne und lösliche Mineralien. Es handelt sich um eine Pflanze, eine Pflanze, der unsere Eltern in ihrer Jugend kaum begegnet sein dürften, denn es gab sie schlichtweg nicht, nicht hier in unseren Breiten.

(Zwervend over de wereld zonder voeten of benen te bezitten, zonder vleugels of hart of centraal zenuwstelsel. Een zwerver, die slechts kan blijven bestaan, wanneer hij, vast geworteld in de aarde, zijn leven gestalte geeft, gevoed door lucht, water, zon en oplosbare mineralen. Het gaat om een plant… een plant, die onze ouders in hun jeugd nauwelijks tegenkwamen, want ze kwam simpelweg niet voor, hier op onze breedtegraad.) (mijn vertaling)

Bezemkruiskruid is oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Afrika, en komt daar van nature voor op steenachtige hellingen. Het plantje lijkt in twee etappes, waarschijnlijk met woltransporten, in Europa te zijn geïntroduceerd. Begin vorig eeuw kwam het in Zuid-Europa terecht, en heeft het zich van daaruit langzaamaan in noordelijke richting verspreid. Maar waarschijnlijk is het vervolgens in de zeventiger jaren van de vorige Eeuw ook via België in Europa ‘binnengedrongen’. ‘Heimans, Heinsius en Thysse’ schrijft in 1983 nog dat de soort vooral voorkomt in België en het zuiden van Nederland, maar intussen is de plant ook overal in Nederland algemeen. Op dit ogenblik wordt het Bezemkruiskruid beschouwd als één van de meest invasieve neofieten (planten die na de Middeleeuwen bij ons in het wild zijn verschenen), en in Duitsland, Zwitserland en Frankrijk ziet men de soort als een bedreiging voor de inheemse flora.

Bezemkruiskruid valt op door zijn bloeitijd: het bloeit overvloedig vanaf het einde van de zomer tot in de late herfst, wanneer er in het wild nog weinig andere bloemen bloeien. De reden daarvoor is natuurlijk, dat het afkomstig is uit het zuidelijk halfrond. Overigens lijkt het hier jaar na jaar vroeger in bloei te komen, en is het best mogelijk dat het op termijn niet meer zo opvallend laat bloeit.
Het plantje is van nature toegerust om met weinig vocht toe te komen – kijk maar naar de smalle, bijna naaldvormige blaadjes – en komt in steden dan ook op de meest onherbergzame plaatsen voor. Richard Gleim schrijft dat hij het in Düsseldorf aantrof op een van de drukste verkeersknooppunten van de stad, op kiezelvlaktes, in barsten in het asfalt, in dakgoten en op andere plaatsen waar van ‘aarde’ nauwelijks sprake is. Eén constante is wel waar te nemen: het bezemkruiskruid houdt het meest van plekjes in de volle zon…

Behalve het feit dat de plant zo verbluffend snel oprukt, is het ook een voor mens en dier giftige plant (zoals wel de meeste kruiskruidsoorten in meer of mindere mate). Dat hoeft niet altijd een probleem te zijn, wanneer zo’n plant natuurlijke vijanden heeft, maar dat geldt niet voor het Bezemkruiskruid. Konijntjes knabbelen er wel even aan, maar vinden het duidelijk niet smakelijk genoeg als dagelijkse kost, de meeste slakken laten de plant links liggen, en tegen de meeste schimmelziekten blijkt het plantje ook bestand. (Nu ja, er zijn ook inheemse planten waartegen geen kruid gewassen lijkt… of is het iemand al gelukt om zevenblad uit zijn tuin te krijgen, eens het zich daar gevestigd heeft 😉 ?)

Conclusie? When you can’t beat it, join it… Als we het dan toch met het bezemkruiskruid moeten leren leven, laat ons er dan van genieten… In een seizoen dat de natuur steeds kleurlozer wordt, zorgt het bezemkruiskruid voor het noodzakelijke beetje kleur!

Naschrift: We zijn intussen 2020, en al jarenlang is het bezemkruiskruid helemaal uit onze tuin verdwenen, zonder dat we daar iets voor (of tegen) gedaan hebben.