Witte dovenetel – een onschuldig plantje?

Lamium album - witte dovenetel

De zoete bloemetjes van de witte dovenetel zien er van verre zo onschuldig uit…
En toch zijn het precies deze bloemetjes die gezorgd hebben voor de wat griezelige etymologie van de botanische geslachtsnaam, Lamium. Bekijk die opengesperde muilen hiernaast maar eens goed!

Lamium zou verwijzen naar Lamia, één van de vele liefjes van de Griekse oppergod Zeus.
Maar het is niet het verhaal dat Daniëlle Houbrechts vertelt over Lamia en de witte dovenetel, dat de echte verklaring is van het verband.
Daniëlle Houbrechts houdt het nog erg lieflijk: toen Hera haar eega Zeus met zijn liefje Lamia betrapte, zou zij de onfortuinlijke schone in een bloem hebben veranderd. Als je goed kijkt (moet je echt eens doen) in de muil van het bloempje, kan je met wat fantasie in de helmknoppen van de meeldraden de lichamen (of volgens andere versies van het verhaal: de voeten) van de twee geliefden nog zien.

Maar eigenlijk was de straf van Hera voor Lamia veel wreder: Hera zorgde ervoor dat alle kinderen die Lamia van Zeus kreeg, al in de wieg stierven. Lamia werd gek van verdriet, en veranderde in een vleesetend monster dat jonge babies opat. Hera had bovendien de vloek over haar afgeroepen, dat ze nooit haar ogen zou kunnen sluiten, en altijd het beeld van haar eigen veel te vroeg gestorven kinderen voor zich zou zien. Om haar enige verlichting te bieden, maakt Zeus, dat Lamia, wanneer ze wilde slapen, haar ogen uit haar hoofd kon halen.

‘Lamium’ verwijst mogelijk inderdaad naar Lamia als het vleesetende monster dat ze het werd, al zijn de verschillende etymologische plantenwoordenboeken het daar niet voor de volle 100 % over eens.

Gelukkig zitten er bij de Nederlandstalige volksnamen van het plantje wel een heleboel die letterlijk een heel stuk zoeter zijn dan het verhaal hierboven. De bloemetjes van de dovenetel bevatten immers vaak een druppeltje nectar, en dat weten kinderen te appreciëren. En dan is het maar een stapje naar honingbloem, honingnetel, honingkruid, honingzuiger, maar ook memmetje, memzuiger, memmentingel (tingel = brandnetel), tietzuiger, of nog suikernetel, suikeren mommel, suikerstik.

Ook zijn er namen die verwijzen naar de ‘mensvormpjes’ die je kan ontdekken in de helmknoppen in het bovendeel van de bloem, en zo kom je dan bij namen als Adam-en-Eva.
En natuurlijk is er een hele reeks volksnamen die te maken hebben met het feit dat de dovenetel niet prikt, ‘doof’ is: brandenekel-die-niet-steekt, brandnetel-die-niet-brand, distel-die-niet-steekt, dode-tingel, dode-stekel, dooienetel, makke-barnekel, onprikbare barnekel…

En voor wie dat allemaal nog niet volstaat, die vindt nog een hele lange reeks volksnamen op de site van het Meertens-Instituut.

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

9 thoughts on “Witte dovenetel – een onschuldig plantje?

  1. Deze komt volgende week zeker van pas als ik ‘de kindjes (3x 20 leerlingen)’ ga rondgidsen in de plaatselijke natuurreservaten alhier. Zo’n verhalen weten ze altijd wel te smaken. Bedankt!!

  2. Pingback: In bloei op 1 mei
  3. hey

    Ik heb morgen een hele grote taak te doen voor biologie waaronder ik iets moet opzoeken over de dovenetel.
    Dit vind ik alvas 1 van de bestste uitleggen die ik al heb gehad over de dovenetel.
    Bedankt daarvoor!
    😉 grtjes
    Sydney

  4. Hoi, leuk stukje over Lamia. Het kan misschien nog enger. In Zuid-Europa worden vampiers lamia’s genoemd. Weet je of dat met het verhaal van Lamia verband houd, zoals de lilim met Lilith? Vriendelijke groet

    1. Philostratus, een Grieks schrijver uit de Romeinse periode, schreef in zijn boek over het leven van Apollonius van Tyana al een stukje waarin hij een woord gebruikt dat klinkt als ‘Lamaia’, en dat vaak vertaald wordt als ‘vampieren’. Het gaat om vrouwelijke vampieren, en er wordt wel gezegd dat die genoemd zijn naar de Lamia uit mijn stukje…

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.