Hondsroos en rimpelroos

Rosa canina - HondsroosIn de afgelopen maanden kwam ik al surfend een paar keer een stukje tegen over onze inheemse hondsroos, terwijl daarbij een foto van de uit Azië afkomstige rimpelroos werd gebruikt.
De rimpelroos (of Japanse bottelroos) is de afgelopen jaren vrij massaal aangeplant, en daar is op een aantal locaties (snelwegbermen) zeker wat voor te zeggen, maar het is toch een plant waar je met enige omzichtigheid mee moet omspringen.

Verschillen tussen hondsroos en rimpelroos

Rosa rugosa - RimpelroosZowel de hondsroos als de rimpelroos hebben enkelvoudige bloemen met vijf kroonblaadjes. Bij de hondsroos variëren die in kleur van zachtroze tot wit, terwijl de rimpelroos meestal wit of fel donkerroze is.
Het blad van de beide roze is het typische veerdelige blad van de roos, waarbij echter de bladeren van de rimpelroos gerimpeld zijn, en die van de hondsroos veel gladder zijn, veel meer zoals je dat van de rozen bij de bloemist gewend bent.
Rosa rugosa - Rimpelroos, bottelsHet meest duidelijke verschil zie je echter bij de bottels: De bottels van de rimpelroos (of Japanse bottelroos) zijn de typische ‘jam-bottels’, met een heel dun schilletje en sappig vruchtvlees. De bottels zijn plat-bol van vorm, en kunnen tot een ruim twee centimeters doorsnede worden. De vergelijking die AntonV maakte met kerstomaatjes is dan ook niet verbazend.
De bottels van de hondsroos zijn voor vogels net zo waardevol, maar voor ons mensen zijn ze een stuk minder aantrekkelijk want lang niet zo sappig: de tot oranje verkleurende vruchten van de hondsroos zijn langwerpig van vorm: tot wel twee-drie centimeters lang, maar nog geen centimeter doorsnede. De olierijke zaden bevinden zich echter in een leerachtig omhulsel, en de bottel mist het sappige vruchtvlees van de rimpelroos. De kelkblaadjes, die bij de bottels van de bottelroos van de vrucht afstaan, blijven bij die van de hondsroos teruggeslagen.

Rosa canina - Hondsroos, bottelOok de groeiwijze van beide rozen is erg verschillend.
De rimpelroos kennen we als de laagblijvende struik die in plantsoenen en langs snelwegen wordt aangeplant, en die door zijn dichte groeiwijze een ideale nestelplaats voor kleine vogels kan opleveren.
De hondsroos is heel anders van uitzicht: Als solitaire struik kan hij een paar meter hoog worden, en groeit dan wat parasolvormig uit met een smalle basis en een bredere bovenkant. De groeiwijze is veel losser dan die van de rimpelroos.
In onze tuin staan ook een paar hondsrozen in de meidoornhaag, en die gedragen zich veel meer als klimrozen/liaanrozen: ze vormen in mei een bloeiend deken aan de bovenkant van de haag die nu toch al een meter of vijf hoog is. Ik heb ooit zelfs een hondsroos gezien die zich in een bosrand wel een meter of vijftien had omhooggewerkt.

De rimpelroos als invasieve plant

Hoewel ik de hondsroos wel eens ‘ons plaatselijk onkruid‘ heb durven noemen, kan je dat roosje nauwelijks invasief noemen. Inderdaad, ze zaait zich – in onze tuin dan toch – heel graag uit, maar ééns je zo’n zaailing uittrekt is ie ook voorgoed verdwenen.

Met de rimpelroos is het echter een ander verhaal. Deze roos verspreid zich immers ook vegetatief met behulp van een dicht net van wortelstokken, en kan daardoor op korte tijd behoorlijk grote oppervlakten gaan impalmen.
Voeg daarbij zijn dichte groeiwijze, en je begrijpt dat er al snel geen andere planten meer een kans krijgen. De rimpelroos werd zo bijvoorbeeld in de Belgische duinen aangeplant omdat het door dat dichte wortelnet de zandverstuiving tegenging, maar intussen blijkt de struik ook een flinke bedreiging voor de toch al zo kwetsbare inheemse flora in die duinen. Op sommige plaatsen werden dan ook al vele hectaren van deze struik gerooid.
In een publicatie van het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer van de Wetenschappelijke Instelling van de Vlaamse gemeenschap wordt de rimpelroos dan ook genoemd als een belangrijke bedreiging van de doornstruwelen in de duinen (zie p. 68 van het document).
Ook in een publicatie uit 2002 (Ingeburgerde plantensoorten in Vlaanderen. Mededeling van het Instituut voor Natuurbehoud, 20. Instituut voor Natuurbehoud: Brussel : Belgium. ISBN 90-403-0158-1) beschrijft F. Verloove de struik als een agressieve neofyt.
Tot nu toe heb ik echter de indruk, dat de agressiviteit van de de rimpelroos vooral een probleem vormt in de duinengordel, en dat de struik elders in het land op ecologisch vlak toch niet zo’n bedreiging vormt. En eerlijk is eerlijk, ook in onze tuin hebben we er één staan (in een onbewaakt ogenblik door manlief gekocht in ‘den Aldi’), maar ik hou hem met argusogen in de gaten, en als hij te veel dreigt uit te stoelen, zal ik toch wel zorgen dat ie met wortel en tak verwijderd wordt!

(De foto van de bottels van de rimpelroos is van Niall McAuley, en valt onder een Creative Commons Licentie.)

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

7 thoughts on “Hondsroos en rimpelroos

  1. Nou zeg, wat een interessante uitleg! Ik wist niet eens dat er verschillen waren. Het was me wel al opgevallen dat de bottels andere vormen konden hebben, maar daar stopte het dan ook. Voortaan zal ik ze kunnen herherkennen.

  2. @Martine: En er zijn nog veel meer bottelroosjes en rozenbottels. De inheemse duinroos bijvoorbeeld, heeft zelfs zwarte bottels.

    @Brimstone: Ja, als je ‘inheemse’ problemen met uitheemse planten tracht op te lossen, ontstaan er wel vaker zo’n situaties…

  3. Als ik het zo lees denk ik dat ik dan lang geleden (70er jaren) misschien wel rozebotteljam maakte van de bottels van de Rimpelroos maar toch kan ik me de platheid en grootte ervan niet herinneren. Ik plukte ze “in de vrije natuur” (d.w.z. dat het zeker geen aangeplante struiken waren). Het jam maken deed ik samen met ma en pa, die hoofd plantsoenendienst was, keek er niet naar om of haalde er eerder zijn neus voor op (terwijl hij me toen misschien al had kunnen zeggen van welk Rozensoort de bottels waren ?). Pa had eerder dagelijks te maken met van die zwaar veredelde Rozen in perken. Evenmin is toen ooit de naam Hondsroos gevallen, die naam leerde ik pas later kennen. Hier in de duinen van Zuid- en Noord-Holland woekerde ze in afgelopen jaren ook dermate dat ie vervolgens weer bestreden moest worden. Ik trof de Rimpelroos hier aan in een beschermd natuurgebied met grote diodiversiteit en vele bijzondere plantensoorten en het is eigendom van Staatsbosbeheer. Ik ken niet dat hele gebied dus hoeveel er staan durf ik niet in te schatten en ik zag er maar een paar, al is aan zo’n struweel moeilijk in te schatten hoeveel exemplaren het precies zijn. Het gebied waar ik het over heb ligt tegen de bebouwde kom aan en gezien de eigenaar en beheerder kan ik me haast niet voorstellen dat een struik die intussen bekend staat als mogelijke bedreiging door hen aangeplant wordt. Ik las her en der dat ie soms ook verwilderd voorkomt, en huizen met tuinen staan daar niet veraf. Mocht ik de boswachter eens tegenkomen zal ik die er zeker eens naar vragen.

    En wat betreft dingen planten om het zand in de duinen vast te houden is toch het Helmgras (met lange wortels) ook heel bekend. Althans is dat al decennia zo in de Nederlandse duinen, de duinen van Belgie ken ik niet.

  4. @AntonV: De rimpelroos is – dacht ik – vanaf het einde van de 18de Eeuw in onze contreien aangeplant, en sindsdien zeker al hier en daar verwilderd.
    Ik gaf ook aan, dat de struik vooral in de duinen erg invasief is. Elders lijkt het probleem niet of veel minder aanwezig.

    Overigens… een paar dagen geleden las ik nog een verslag van een vergadering, waarin besloten werd om in een plantsoen van een gemeente in plaats van een bepaalde (inderdaad uitheemse) sierstruik, toch maar de rimpelroos aan te planten, ‘want dat was een inheemse struik’. En die fout wordt wel vaker gemaakt – omdat het een enkelbloemige roos is, wordt vaak verondersteld dat het een inheemse soort is.

    Wat helmgras betreft, zoals je zegt, dat is een inheemse grassoort die al van oudsher in de duinen voorkomt – en daar gewoon groeit, die hoefde – alvast vroeger – niet te worden aangeplant. Het duinbeheer in België is inderdaad lang zo goed niet als in Nederland… maar even googlen leverde mij al snel een boel documenten op van natuurvereniging in NL die verslag uitbrengen van beheerswerken in de duinengordel waarbij de rimpelroosstruwelen werden gerooid. Dus het ‘foutje’ is echt niet alleen in België gemaakt ;-).

  5. De laatste jaren brengen de japanse bottelrozen in mijn tuin niet meer zo veel ‘jamvruchten” voort. Nochtans zijn ze lang geleden aangeplant in boszandgrond. Ik heb ze evenwel nooit bemest met eender welke meststof. Hoeft dat niet of hebben ze toch behoefte aan kalk of andere mineralen of compost ?
    Wie weet raad ?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.