Hennep of netel? de Hennepnetel…

Galeopsis tetrahit - Gewone hennepnetelJan Dries, stichter van de Europese academie voor complementaire gezondheidszorg, scheert in een bericht op zijn website in oktober 2007 Cannabis en de hennepnetel over één kam, terwijl dit twee planten zijn die zelfs niet eens tot dezelfde plantenfamilie behoren. De naamgeving is natuurlijk ook enigszins verwarrend.

De hennepnetel lijkt uiterlijk wellicht nog het meest op de dovenetels (Lamium sp.), met zijn puntige, stekelige bloemkelkjes, en ook de vorm van het blad lijkt daar wat op (en dat verklaart inderdaad ook het ‘netel’-stukje van de naam). De dovenetel en de hennepnetel (Galeopsis tetrahit) behoren dan ook allebei tot de familie van de lipbloemigen (Lamiaceae). De hennepnetel wordt echter veel hoger dan de dovenetels, en vertoont bovendien als typisch kenmerk een duidelijke verdikking van de stengel ter hoogte van de ‘knopen’.
Hennep (Cannabis sativa) daarentegen, behoort tot de hennepfamilie (Cannabaceae), een familie waartoe slechts twee inheemse planten (hennep en hop, Humulus lupulus) behoren. Het ‘hennep’-stukje in hennepnetel wordt wel eens verklaard door de gelijkenis tussen het blad van de hennepnetel en een deelblad van het (samengestelde) blad van hennep, maar wat mij betreft moet je toch héél erg veel goede wil opbrengen om die gelijkenis te zien.

Galeopsis tetrahit - hennepnetelDe hennepnetel is een eenjarige plant die een stikstofrijke bodem verkiest, en die je daarom vaak in grote hoeveelheden kan aantreffen in de buurt van bijvoorbeeld mesthopen of veestallen. (Omdat het een eenjarige plant is, moet de bodem immers ook enigszins verstoord worden om overvloedige groei mogelijk te maken.)
Als geneeskruid is de plant in onbruik geraakt, al werd het vroeger wel eens toegepast bij bijvoorbeeld verkoudheden (omwille van de aanwezigheid van tannines en saponines).
Hoewel de database van ‘Plants for a Future‘ waarschuwt dat de hennepnetel een giftige plant is, die verlammingen kan veroorzaken, vind ik dat elders nergens bevestigd. Integendeel: ik vind het kruid zowel vernoemd als een geliefde groenvoer voor konijnen, en ook op een forum over de voeding van Prairiehonden (ja, overal ga ik naar info op zoek ;-)!) vind ik de plant vermeld als niet-giftig. Ook ‘Giftpflanzen, Pflanzengifte‘ noemt het kruid niet.
Ik vermoed trouwens, dat PFAF in verband met dit kruidje nog een ander fout maakt: Als ze immers zeggen dat de hennepnetel vroeger gebruikt werd omwille van zijn vezels, is hier allicht ook een verwarring opgetreden met de aloude vezelplanten hennep, of (brand)netel (ook de Engelse benaming bevat die twee planten: hemp-nettle).

Op de foto bovenaan dit stukje bloeit de hennepnetel wel heel overvloedig: vaak staan er maar twee of drie bloempjes tegelijk in bloei in eenzelfde bloeiwijze. Het fotootje dat ik een paar dagen geleden maakte, is dan ook de voornaamste aanleiding voor dit stukje.

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

12 thoughts on “Hennep of netel? de Hennepnetel…

  1. Hallo AnneTanne,

    Ik las net ergens dat de soortaanduiding van de naam Galeopsis tetrahit (volgens de Heukels’ Flora van 2005), dat ’tetrahit’ dus, afgeleid zou zijn van 2 Griekse woorden die er tesamen op zouden duiden dat de plant een vierkante stengel heeft qua doorsnede. De Heukels’ schrijft daar niks over 🙁 Kan het volgens jou kloppen dat ie een vierkant stengel heeft ?

  2. @AntonV: Die verklaring lijkt me weinig waarschijnlijk, en daarom heb ik ze ook niet vermeld in mijn oorspronkelijk bericht:
    De gewone hennepnetel heeft inderdaad een vierkante stengel, net zoals alle andere hennepnetels, en alle dovenetels, en alle soorten salie, en alle muntsoorten en… Inderdaad, die vierkante stengel is een typisch kenmerk van álle lipbloemigen (Lamiaceae).
    Het etymologisch woordenboek van plantennamen dat ik gebruik, noemt die verklaring ook, maar trekt die ook in twijfel. (Ik zal straks de precieze formulering een keer opzoeken.)

  3. Nu je het zegt, dat alle Lipbloemigen dat hebben deed bij mij het belletje ook weer rinkelen 🙂

    Ik vond deze verklaring in onderstaand vermeld boek.

    (ik citeer: “Tetrahit is waarschijnlijk afgeleid van de Griekse woorden tetra en itys, die respectievelijk vier en rand betekenen”.)

    Bron: verklarende woordenlijst in * Jan Marijnissen – Flora van de lage landen. Uitgeverij Tirion, Baarn, 2000.

  4. Hoi AnneTanne,

    Kan je mij eens verklappen hoe de titel enzo luidt van de Etymologische Woordenboek speciaal voor plantennamen ? En of dat nog te koop zou zijn ? Bij voorbaat hartelijk dank.

  5. @AntonV: Het gaat om het Etymologisches Wörterbuch der Botanischen Pflanzennamen. Een kanjer van 700 pagina’s, en op diverse plaatsen on-line verkrijgbaar voor € 20.00.
    Eerlijkheidshalve moet ik er aan toevoegen dat het wel enkel aan te raden is, als je wat ervaring hebt met het lezen van Duitse teksten, want het is niet in het meest eenvoudige Duits geschreven.
    Over tetrahit staat er bijvoorbeeld:

    tétrahit (Galeopsis) <Hanfnessel, Dornhohlzahn>: Artepitheton von L. mit bislang unaufgeklärte Benennungsgeschichte und Etymologie; nach Hegi 5,2465 soll die Benennung erstmals bei Simon Januensis (1290) als Tetraith herba Judaica aufgetreten, in der Schule von Salerno als Tetrahit,Tetrahiscus weitergeführt worden sein und unter Anlehnung an gr. *tetrachistós (korrekt: tetráschistos) <viergeteilt> warsch. von aram. *tarathit, *terthit abstammen; derartige Formen finden sich allerdings nicht in den einschlägigen Wörterbüchern der Hebr. oder Aram. (z.B. Genesius); auch eine mögliche Anknüpfung an das Arab. findet keine sichere Basis. Auf keinen Fall handelt es sich um einen Antiken, etwa Gr. Pfl.Namen, wie seit Wi. 871 und noch bei Za. 666 wider bessen vorgegeben wird. Für die Benennung mag allenfals die Ähnlichkeit mit tetra- (etwa im Hinblick auf den fast viereckigen Mittellappen der unterlippe oder den vierkantigen Stengel) eine Rolle gespielt haben, doch damit ist das Element -hit gänzlich ungedeutet.

    (Uit het laatste stukje valt dus op te maken dat ik en een eerder comment toch wat te kort door de bocht was: ’tetra’ heeft toch misschien wel ergens een verband met de vierkante stengel of het vierkante middenstuk van de onderlip, maar ‘hit’ is daarmee nog niet verklaard.)

  6. Beste AnneTanne,

    Hartelijk dank voor de titel van het boek en zelfs een link naar waar het online te koop is voor een (wat mij betreft) zeer zacht prijsje. Misschien koop / bestel ik het toch ondanks het feit dat mijn kennis van de Duitse taal zeer beperkt is.

    Hoe dan ook nogmaals erg bedankt en ondanks die Duitse taal hebben ze toch heeeeel veel prachtige boeken over planten gemaakt en uitgegeven, en dat al eeuwenlang, en zoook de Engelsen die dat ook hebben gedaan.

    Wie weet ga ik dan ook maar dat Duitse boek over giftigheid van planten bestellen.
    Ondanks de mij niet zo goed liggende taal Duits zijn die mensen met dat soort dingen toch altijd zeer gedegen, de z.g.n. Duitse Gruendlichkeit (of zoiets).

  7. Beste Anne, op de eerste plaats van harte gefeliciteerd met je award. Wat mij betreft dubbel en dwars verdiend.
    En of de duvel er mee speelt telkens als ik een plant in de tuin aantref die ik niet direct kan thuisbrengen, schrijf jij er een stukje over.
    Dit maal de hennepnetel. Dat het blad inderdaad geen gelijkenis vertoont met dat van cannabis, kan ik als ervaringsdeskundige bevestigen.Natuurlijk kan ik nog wel proberen het gedroogde blad van de hennepnetel te roken.Mischien dat dat de link verklaart.

  8. Laat mij in dat geval je ervaringen met het roken van hennepnetel even weten 😉

    Hé, en nu dacht ik echt dat ‘of den duvel er mee speelt’ een Vlaamse uitdrukking was… niet dus!

  9. Pingback: Goudhaantjes!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.