Geen netels nodig

  1. Geen netels nodig
  2. Diervriendelijke planten
  3. Tuinieren voor dieren
Grote Brandnetel | Urtica dioica
Grote Brandnetel | Urtica dioica

Gardens (all gardens) are good for wildlife, and encouraging wildlife is entirely compatible with ordinary gardening, costs next to nothing and is almost completely effortless.
You may have wished all these things were true, but never allowed yourself to hope that they actually are.
Well, they are, and here is the proof…

Tuinen (alle tuinen) zijn goed voor het dierenleven, en dieren naar je tuin lokken is volkomen te verzoenen met ‘normaal’ tuinieren, het kost nagenoeg niks en het vergt geen enkele inspanning.
Je zou willen dat al die uitspraken waar zouden zijn, maar je hebt jezelf nooit durven toestaan te hopen dat het echt zo is.
Welnu, het is allemaal waar, en hier komt het bewijs…

Met die woorden opent Ken Thompson zijn boekje ‘No Nettles required – The Truth about Wildlife Gardening’ (Geen netels nodig – de waarheid over diervriendelijk tuinieren).
Een commentaar van Anton op mijn stukje over het konninginnenkruid is de aanleiding om de conclusies uit dit boekje van wat dichterbij te bekijken.

Ken Thompson, een Brits planten-ecoloog, is hoogleraar aan het Departement voor Dier- en Plantkunde van de universiteit van Sheffield, en was één de leden van de onderzoeksgroep van het eerste ‘Biodiversity of Urban Gardens in Sheffield’ (BUGS) project. Dit project onderzocht het belang van stadstuinen als habitats voor natuurlijke biodiversiteit.
Thompson schrijft ook regelmatig een column over de ‘wetenschap’ van het tuinieren voor het tijdschrift ‘Organic Gardening’.

Voor het BUGS-project werden gedurende een aantal jaren een hele reeks typische stadstuinen grondig onderzocht op de aanwezigheid van dierenleven. Het ging niet zozeer om zoogdieren en vogels, maar vooral om allerhande ongewerveld gewriemel. Doel van de studie was na te gaan welke variabelen belangrijk waren om een zo groot mogelijke diversiteit aan dieren (en vooral diertjes!) terug te vinden. Er werd gekeken naar de aanwezigheid van bepaalde planten, bepaalde tuinelementen, de oppervlakte van een tuin, de ligging ten opzichte van de stadsrand, aan- of afwezigheid van inheemse planten dan wel exoten enz…
Er bestaat immers heel wat literatuur over hoe je dieren naar je tuin lokt, maar dat materiaal berust op ‘ideeën’ waarvan eigenlijk niet bekend was of die eigenlijk wel klopten.

Meer dierenleven in grotere tuinen?

Ja, natuurlijk vind je in hele grote tuinen meer verschillende diersoorten, en meer exemplaren van een bepaalde diersoort dan in ‘postzegeltuintjes’, maar dit gaat niet meer op als je kijkt per eenheid van oppervlakte. In hele kleine tuintjes vind je per vierkante meter gemiddeld een even grote diversiteit (naar aantal en naar soorten) als in veel grotere tuinen.
Kleine tuintjes zijn dus even belangrijk voor de biodiversiteit als grotere.

Meer dierenleven in tuinen aan de stadsrand dan in de binnenstad?

Opnieuw een premisse die niet blijkt te kloppen: van de verschillende groepen ongewervelde diersoorten was er geen enkele groep die aan de stadsrand talrijker voorkwam dan in de tuintjes in de binnenstad.
Op het eerste gezicht kan dit verbazing wekken, maar dat is het al veel minder wanneer je eerder in het boek hebt gelezen, dat wat we zo romantisch het platteland noemen in de loop van de afgelopen decennia een steeds minder diervriendelijke omgeving is geworden. Hectaren en hectaren van monocultuur, het verdwijnen van kleine landschapselementen als drenkpoelen en hagen maakt dat een gemiddelde akker al snel veel minder verschillende ongewervelde diersoorten bevat dan een gemiddelde tuin. Een tuin, èlke tuin, is een geschikter biotoop voor veel ongewervelden dan laat ons maar zeggen een aardappelveld.

Bomen zijn goed voor de biodiversiteit?

Gelukkig, toch een stelling die standhoudt. Tuinen met een ‘extra dimensie’, dat wil zeggen, met ook begroeiing in de hoogte – of dat nu bomen, struiken, of met klimplanten begroeide muren zijn – herbergen meer kevers, meer slakken, meer bladluizen, meer duizendpoten, sociale wespen, parasitaire wespen, en bladmineerders dan tuinen zonder. Er komen meer plantenetende insecten voor, en die trekken op hun beurt meer insectenetende vogels aan.
Bovendien bieden bomen en struiken het dierenleven extra biotopen aan, denk maar aan diertjes die in spleten in de schors leven.

Brandnetels trekken extra vlinders aan?

Helaas voor AntonV, maar deze stelling gaat niet op.
Inderdaad is het zo, dat netels voor een aantal min of meer courante (en minder courante) vlinders een belangrijke of zelfs de enige waardplant zijn. Denk alleen al maar aan dagpauwoog, atalanta, kleine vos (Aglais urticae, de Aglais van de brandnetels), gehakkelde aurelia…
Om die reden werd de brandnetelruigte in de tuin van de auteur geplunderd, en werden in een aantal van de onderzochte tuinen jarenlang plantenkuipen met daarin brandnetels neergezet… De resultaten waren ’teleurstellend’, ten minste vanuit het oogpunt van de onderzoeksgroep. Inderdaad, de aanwezigheid van brandnetels had totaal geen invloed op de aantallen vlinders in de tuin. Achteraf gezien, geeft de auteur aan, hadden ze dit misschien al kunnen vermoeden. Hijzelf had immers op de brandnetels in zijn tuin nog nooit eitjes van rupsen van de dagvlinders in kwestie kunnen ontdekken, en ook Jennifer Owen, die jarenlang met een wetenschappelijke nauwgezetheid de aanwezigheid van ongewervelden in haar tuin heeft genoteerd, heeft op de drie groepen brandnetels in haar tuin in vijftien jaar tijd nooit eitjes of rupsen van deze vlinders ontdekt. De volwassen vlinders kwamen in de bloemrijke tuinen echter wel op bezoek.
De verklaring die men geeft is de volgende:
De grote brandnetel is één van de meest voorkomende planten. Vlinders moeten dus echt niet op zoek gaan naar kleine oppervlakten brandnetels in tuinen, want overal elders (zelfs op braakliggende plekjes in de stad) vinden ze die in overvloed. Bovendien (maar dat is een veronderstelling) geven de vlinders misschien een voorkeur aan brandnetelruigtes van tientallen vierkante meters groot om hun eitjes af te zetten.
De auteur voegt er aan toe, dat dit niet meteen een reden hoeft te zijn om de brandnetel uit een wat grotere tuin te bannen: het kruid levert – mits jong gesneden – een nutriëntrijke mulch en/of gier waar de rest van je tuin wellicht blij mee is.
Mijn opmerking aan AntonV is, dat als je opteert voor een tuin met een inheemse begroeiing, je met een brandnetelruigte niet het meest boeiende en soortenrijke biotoop hebt: Het is een biotoop dat als je het ongemoeid laat steeds verder zal aanrijken (wat voedingsstoffen in de bodem betreft), en dat daardoor steeds soortenarmer wordt, omdat alleen de sterke groeiers zoals brandnetel nog zullen overleven. Bovendien zijn er tegenwoordig al te veel nutriëntrijke, en te weinig nutriëntarme biotopen…

Heeft het onderzoeksproject dan, behalve de aanwezigheid van bomen, niets kunnen ontdekken dat een verschil maakte? Gelukkig wel, en er zijn heel wat elementen die een tuin aantrekkelijker maken voor insecten en andere ongewervelden, ook al zijn het daar niet altijd de zaken waar eerst aan wordt gedacht…
Volgende week maandag heb ik het over de planten die je tuin voor het dierenleven aantrekkelijker maken, vrijdag over andere elementen en kenmerken van een diervriendelijke tuin.

No nettles required – Ken Thompson
Uitg. Eden Project Books
ISBN-13: 9781905811144

Over biodiversiteit, Jennifer Owen, en lijstjes van beestjes in mijn tuin:

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

5 thoughts on “Geen netels nodig

  1. Hartelijk dank voor het zeer leerzame bericht ! Mijn vingers jeuken (maar niet door de Brandnetels :)) om er uitgebreid op te reageren, maar wie zit er nu te wachten op een verhaal over hoe mijn tuin er uitziet (althans en public op een blog). De tuin is zeker niet zo fraai en soortenrijk als die van AnneTanne. Misschien kom ik er (per email ?) nog eens op terug ….

  2. Ik zou mij anders goed kunnen voorstellen dat de observaties die je doet in je eigen tuin – hoe klein ook – best interessant kunnen zijn voor anderen…
    Inderdaad zal je daar in de commentaarsectie van een blog van iemand anders niet zoveel lezers voor vinden, maar misschien ook een leuk onderwerp voor je eigen blog?

  3. Op mijn eigen blog heb ik het ook al diverse keren over mijn tuin gehad. Nog niet al te lang geleden over de 3 dominante planten in mijn tuin. Dat zijn de Grote Brandnetetl Citroenmelisse en 1 of andere kruipende Wingerd cultivar. Helemaal aan het begin van mijn blog heb ik ook een keer een planteninventarisatie gemaakt en een bericht over gemaakt. Ik ben ook helemaal geen tuinier, ik zaai niet, ik plant ook niks en haal evenmin zelden iets weg. Ik observeer alleen maar, vanuit een bijna extreme overtuiging dat je de natuur zijn gang moet laten gaan en dar er dan wellicht uit zichzelf interessante dingen opduiken. Het is meer een ruderaalterrein dan een tuin, en de naam van mijn blog is achteraf ook een verkeerde naam en zelfs een understatement, dat wildetuinen bedoel ik. Het is eerder een woeste tuin ofzo. Ook is de blognaam misleidend want het gaat zelden over mijn tuin maar bijna altijd over dingen die ik in de stad (soms zelfs op de stoep) of aan de stadsgrenzen of in natuuurgebieden net buiten de stad aantref. Jouw blog en de mijne gaan weliswaar vaak over dezelfde planten maar bij jou heb jij gewoon alles in je eigen tuin en ik fotografeer alles wat me voor de voeten komt, waar dan ook. Ook heb ik zeker niet de Grote Brandnetel bewust in de tuin of vanuit de illusie dat ik er vlinder meer zou trekken of plezieren. Dat ik niks aan mijn tuin doe is ook een beetje laksheid en ik beschouw een tuin (puur voor mij persoonlijk hoor) een beetje als een soort gevangenis voor planten zoals zoo’s en circussen dat voor dieren zijn. Ik zie planten het liefst in het wild. Ik ben een purist, bijna op het overdrevene af. iemand noemde me al eens een fundamentalist op dat gebied. Een grapje weliswaar maar toch ook wel een beetje waar 🙂

    Als ik echter zo lees wat jarenlange voortwoekering van de Grote Brandnetel met de grond en de biodiversiteit doet bekruipt me toch het gevoel dat ik maar eens actie moet ondernemen ….

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.