Na een paar maanden van onopvallend wezen (na een overvloedige bloei in mei-juni), komt de Gelderse roos weer stilaan voor het voetlicht, en is echt niet zinnens om dat plekje op het eerste plan voor het eind van de winter weer af te staan.
In de loop van de volgende weken verkleurt het blad langzaamaan naar rood, en dat vormt al een deel van de charme van de struik, maar vooral in de winter trekt die de aandacht: Wanneer alle andere bessendragende struiken al lang zijn leeggeroofd door passerende vogels, pronkt de de Gelderse roos nog maandenlang met zijn robijnrode, enigszins transparante bessen. Die bessen zijn wrang-zuur van smaak, en lijken daarom bij de meeste vogels niet in de smaak te vallen. Tot natuurlijk de nood het hoogst is… als het eind van de winter nadert, en er nog nauwelijks ander voedsel te vinden is, kunnen de volbeladen struiken soms op een paar dagen volledig leeg worden gegeten door kramsvogels of pestvogels, twee trekvogels die in de winter in onze streken te gast zijn.
Ook voor de mens zijn de bessen nauwelijks apetijtelijk. Laat je dus niet in verwarring brengen door de Amerikaans-Engelse benaming ‘European cranberrybush’. Met veenbessen heeft de struik immers helemaal niks te maken.
In de lente verdwijnt de Gelderse roos dan weer even naar het achterplan, hoewel ik het jonge blad met zijn zachtgroene kleur, met vaak een naar roodbruin zwemende verkleuring naar de randen ook heel mooi vind, maar daarvoor moet je alweer van wat dichterbij gaan kijken.
In mei-juni is de struik overdekt met roomwitte, kantachtige bloeischermen, die het ook waard zijn ze van dichterbij te bekijken: Op het eerste gezicht lijkt het, alsof de bloemen aan de buitenkant van het scherm al open zijn, en dat de middelste nog vast gesloten zijn, maar als je beter kijkt, zie je dat de schermen uit twee verschillende soorten bloemen bestaan: De buitenste, dat zijn de marketeers, de PR-jongens, de reclamemakers: Het zijn duidelijk opvallende bloemen, waar insecten zich graag door laten verleiden… om tot de ontdekking te komen, dat er alleen gebakken lucht wordt verkocht: geen nectar, geen stuifmeel voorhanden, alleen maar steriele bloemetjes. Of toch niet? Inderdaad, eens het insect geland is, merkt het al snel op, dat die schreeuwerige reclamepanelen dan wel niet onmiddelijk de gedekte tafel leveren waarop het hoopte, maar dat er hoogstens één stapje verder een onopvallend klein eetcafeetje is, waar het zijn geluk alsnog kan gaan beproeven. Want inderdaad, echt gewetenloos zijn die reclamejongens aan de buitenkant niet: het is nu eenmaal hun job, de insecten de weg te wijzen naar de onopvallende bloemetjes midden in het scherm, die anders nooit gevonden zouden worden, en die wél nectar, wel meeldraden en stamper bevatten…
En wat die naam betreft? Wat heeft die struik nu eigenlijk met Gelderland? Come and see next week 😉
(En ook over het medicinale gebruik volgt er zeker nog een stukje.)
Foto’s zelf gemaakt? Vooral die van de bessen vind ik echt goed geslaagd.
Waar de naam ‘Gelderse roos’ vandaan komt heb ik me al vaak afgevraagd, dus ik ben benieuwd naar het vervolg.
Ja, eigen foto’s…
Ik worstel nog behoorlijk met belichting, heb tot nu toe altijd de neiging mijn foto’s iets te onderbelichten, maar kom steeds meer tot de ontdekking dat het eerder de schermen van onze computers thuis zijn, die ruim helder zijn, eerder dan mijn foto’s die te licht zijn.
Dus veel van mijn foto’s (zoals hier de bloemetjes) blijken er op andere monitoren wat onderbelicht, of soms oververzadigd uit te zien.
Is het een heester ? Hoe groot en klimt ie misschien ?
Ik vond vanmiddag hier ergens een net uitgebloeide plant die over een muur hing c.q. klom en daaraan hingen nog geen bessen maar het was duidelijk wel een uitgebloeid scherm met in het midden kleine bolletjes het lijkt haast of dat later nog besjes gaan worden. Aan de randen van het scherm zie je wat grotere verdroogde bloemblaadjes en daardoor moest ik meteen aan jouw Gelderse Roos denken. Omdat er op jouw foto’s geen bladeren te zien waren heb ik daar elders foto’s van opgezocht en die leken met toch flink anders dan wat ik zag (en ook gefotografeerd heb) maar ik debk ook dat er diverse cultivars van bestaan. De bladeren van de plant die ik vond leken toch wel wat op die van rozen maar doornen heb ik aan de plant niet gezien.
Ik stuur je er straks per email 2 foto’s van (zijn gewoon public domain wat mij betreft) misschien en kan je me vertellen wat dit is. De foto’s komen ook op mijjn blog dzer dagen dus wie weet verneem ik het langs die weg ?
Maar het zo wel erg toevallig en bizar zijn dat ik nu ineens ook een Gelderse Roos zou tegenkomen, maar dergelijk bizar toeval bestaat.
@Anton: Wat ik al vermoedde uit je commentaar, en wat bevestigd werd door je foto: de plant die jij hebt gevonden is een klimhortensia, die inderdaad ook bloemschermen heeft met
fertielesteriele bloemen aan de buitenrand, ensterielefertiele middenin.Voor andere lezers geef ik hier even je foto weer:
Een klimhortensia (Hydrangea anomala ssp. petiolaris) is een bladverliezende klimplant, die inderdaad verwant is met de bekende ’tuinhortensia’s’, en die bijzonder goed groeit op een noordmuur, dus nauwelijks zon nodig heeft.
De bladvorm is heel anders dan die van de Gelderse roos, die trouwens een compacte struik vormt, en zeker niet klimt.
@AnneTanne,
Hartelijk dank voor je uitleg. Maar wat ik vond was dus toch een sier-/cultuurplant. Ik had stiekem gehoopt op iets inheems :).
Begrijp ik het nu goed dat de fertiele en steriele bloemetjes nu net andersom staan dan bij de Gelderse Roos ? Dat de fertiele bloemen juist aan de buitenkant staan ?
Vanwege de andere bladeren van de 2 planten (ik had die van de Gelderse Roos in diverse boeken opgezocht en ik twijfelde dus ook al, maar je weet maar nooit met al die cultivars en die bloemschermen vond ik zo verdacht erop lijken dat ….)
Dat van dat groeien op een noordmuur klopt ook, ik heb eens goed op de stadskaart gekeken, het was een muur op noordwest tot noordnoordwest.
Excuses voor het inslaan van een zijstraat met een totaal andere plant. Daarom schrijf ik toch ook nog een aparte comment over de Gelderse Roos omdat je het daar immers over had. Laatst ook over diervriendelijkheid van tuinen (al doelde je toen vooral op ongewervelden) en vandaar dat ik nog iets wil aanvullen bij je uitleg over de bessen van de Gelderse Roos en vogels.
Al goegelend (ik spel het bewust zo) las ik dat de Gelderse Roos toch een aanrader is voor tuinmensen die graag vogels hebben in de tuin. I.d.d. dat vogels er niet zoveel van moeten hebben en er pas hun toevlucht toe nemen als er niks anders meer is. Jij noemde met name Kramsvogels en Pestvogels (heb ikzelf nog nooit gezien) maar ik las ergens ook dat Goudvinken ze wel lusten. Goudvinken schijnen prachtige inheemse Vinkjes te zijn die de meeste mensen toch vooral kennen als voliere vogeltjes of in een kooitje (er schijnt een levendige handel in te bestaan) en die ik ook nooit in het wild gezien heb.
Ik denk dat dat maar 1 stap verwijderd is van vinkjes die ik wel ooit in het echt zag dicht bij onze achterdeur in een strenge winter: dat waren Distelvinken (ook bekend als Putters). M.a.w. wie weet dat zij de besjes ook wel lusten.
Die Distelvinken zijn zo fel gekleurd dat ik toendertijd dacht dat er subtropische vogels uit de buitenvoliere bij de buren waren ontsnapt. Na die winter heb ik nooit meer Distelvinken gezien maar ik zal ze niet snel vergeten.
Voor mij, als enthousiast vogelaarster, is de Gelderse roos ook bijzonder omdat er in de loop van de winter pestvogels naar toe trekken, als de meeste andere bessen al verorberd zijn.
Leuk artikel Ann!
Groetjes, Annemarie