Het mycorrhiza van de vliegenzwam

Amanita muscaria - VliegenzwamIedereen kent natuurlijk deze officiële kinderpaddenstoel, en ik ga ook geen open deuren intrappen door te gaan vertellen over sjamanen en vliegenvangers.

Nee, laat ik het eens hebben over een wat onbekender aspect van de vliegenzwam, namelijk zijn ondergronds gedeelte. De vliegenzwam vormt immers een mycorhizza samen met het wortelgestel van bijvoorbeeld berken en sparren, maar ook met beuken, eiken, dennen en nog een aantal andere, vooral loofbomen.

Mycorrhiza – definitie

Een ‘mycorrhiza’ is letterlijk vertaald ‘schimmel-wortel’. Het is een symbiose, een samenleven tot wederzijds voordeel, van een schimmel met het wortelsysteem van planten.
De vliegenzwam vormt met zijn gastheer een ‘ectomycorrhizza’, een mycorrhiza waarbij – in tegenstelling tot een endomycorrhiza – de aanwezigheid van de schimmel aan de buitenkant van de wortels min of meer zichtbaar is.
De schimmeldraden vormen een echte mantel om de plantenwortels heen, en dringen tenslotte zelfs in de wortel binnen.
Op het eerste gezicht lijkt het dat vooral de schimmel van de symbiose profiteert: De plant zorgt via zijn fotosynthese voor de vorming van suikers, die ten dele ten goede komen aan de schimmel (die zelf niet in staat is om organische koolstofverbindingen te vormen uit water en CO2). Tot 10% van de door de plant gesynthetiseerde suikers komen ten goede aan de schimmelige partner.
Maar niet enkel de schimmel profiteert van het samenleven. De schimmeldraden dringen vanuit de mantel om de wortels niet alleen met uitlopers (hyfen) in de plantenwortels binnen, maar andere hyfen dringen vanuit de mantel dieper in de bodem door.
Heel wat belangrijke voedingsstoffen die de plant nodig heeft, zitten verspreid over een groot volume van de ondergrond. De hyfen zijn veel beter in staat om ‘verafgelegen’ mineralen op te zoeken. Bovendien zijn een aantal van die mineralen in de bodem aanwezig in voor de plant ontoegankelijk (want onoplosbare) verbindingen, die echter door de schimmel afgebroken en oplosbaar gemaakt kunnen worden. De sporenelementen worden (ten dele) opgeslagen in de schimmelmantel, waar de plant ze kan aanspreken in zijn groeiseizoen of in periodes van schaarste.
Veel planten kunnen nauwelijks zonder hun myccorrhiza. De plant kan dan in een bodem ook slechts overleven als er schimmels aanwezig zijn waarmee hij een mycorrhiza kan vormen. Wellicht heb je al wel eens horen vertellen, dat wanneer je een beukenhaag wil planten, je best wat humus, afkomstig van onder een oude beukenboom, in de plantgeul doet. De reden hiervoor is – inderdaad – het mycorrhiza: in de bladaarde die je onder een beuk vindt, zitten sporen van schimmels die samen met de beuk een huwelijk kunnen aangaan…

Deze vorm van symbiose is vermoedelijk al heel oud, en dateert wellicht al van de periode dat de eerste groene landplanten ontstonden. Die planten waren in staat tot fotosynthese, maar hadden maar een heel primitief wortelstelsel. De schimmels daarentegen waren goed in staat om de bodem tot in verre uithoeken te exploreren op zoek naar voedingsstoffen.
Bewijs hiervoor is te vinden in wortelfossielen uit het Devoon, waarin men schimmelstructuren terugvindt die vrijwel identiek zijn aan die men in hedendaagse mycorrhiza vind.

Op de site van Natuurpunt Antwerpen-Noord vind je nog een heel leuk en toegankelijk artikel over mycorrhiza.

(NB: de mycorrhiza waar orchideeën deel van uitmaken, behoren tot de endomycorrhiza, en daarvan is aan de buitenkant van de plant helemaal niets te zien. De schimmel zit daar dus echt binnen in de plant. Maar daarover wellicht een andere keer meer…)

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

3 thoughts on “Het mycorrhiza van de vliegenzwam

  1. Up to now I never had the chance to see this “vliegenzwam” (we also call it Fliegenpilz) in our forest where we have a lot of different fungus. By the way it would indeed be very nice to get a little English or French extract from time to time. I know this also means additional work for you. But in spite of that, I like to visit your blog!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.